Ο Κώδικας της Νυρεμβέργης θεσπίστηκε το 1947 μετά τη Δίκη των Ναζί γιατρών στη Νυρεμβέργη. Ήταν η πρώτη διεθνής δήλωση για την ηθική των ιατρικών πειραμάτων, καθιερώνοντας βασικές αρχές που προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα στη βιοϊατρική έρευνα.
Ο Κώδικας ήρθε ως απάντηση στα φρικιαστικά πειράματα που έκαναν οι Ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου άνθρωποι χρησιμοποιήθηκαν ως πειραματόζωα χωρίς τη θέλησή τους, συχνά με βασανιστικό τρόπο.
1. Τα Πειράματα που Οδήγησαν στον Κώδικα
📌 Ιατρικά εγκλήματα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης
- Πειράματα υποθερμίας, στείρωσης, μεταμοσχεύσεων, δηλητηρίων.
- Χιλιάδες κρατούμενοι υπέστησαν βάναυσες ιατρικές πρακτικές χωρίς αναισθησία.
- Οι “γιατροί” της SS, όπως ο Γιόζεφ Μένγκελε, θεωρούσαν τους ανθρώπους αναλώσιμο υλικό.
📌 Η Δίκη των Ναζί Γιατρών (1946-1947)
- 23 γιατροί και ερευνητές δικάστηκαν στη Νυρεμβέργη για εγκλήματα πολέμου.
- 7 καταδικάστηκαν σε θάνατο, 7 σε ισόβια, ενώ άλλοι φυλακίστηκαν.
- Το δικαστήριο αποφάσισε ότι πρέπει να υπάρξει ηθικό πλαίσιο για την ιατρική έρευνα.
2. Οι 10 Θεμελιώδεις Αρχές του Κώδικα της Νυρεμβέργης
1️⃣ Εθελοντική συναίνεση
🛑 Κανένα ιατρικό πείραμα δεν επιτρέπεται χωρίς τη σαφή και ελεύθερη συγκατάθεση του ατόμου.
📌 Το άτομο πρέπει να γνωρίζει τους κινδύνους και τις διαδικασίες.
2️⃣ Το πείραμα πρέπει να έχει επιστημονικό σκοπό
🔬 Πρέπει να αποφέρει χρήσιμα αποτελέσματα για την ανθρωπότητα.
3️⃣ Αποφυγή περιττού πόνου και ταλαιπωρίας
⚠ Δεν πρέπει να προκαλείται περιττή ταλαιπωρία ή βλάβη στους συμμετέχοντες.
4️⃣ Απαγόρευση επικίνδυνων πειραμάτων
☠ Δεν πρέπει να διεξάγονται αν υπάρχει κίνδυνος θανάτου, εκτός αν ο ερευνητής συμμετέχει προσωπικά.
5️⃣ Το ρίσκο δεν πρέπει να υπερβαίνει τα πιθανά οφέλη
⚖ Το κόστος πρέπει να είναι μικρότερο από το πιθανό όφελος για την κοινωνία.
6️⃣ Κατάλληλη προετοιμασία
🛠 Το πείραμα πρέπει να έχει επαρκή υποδομή και προφυλάξεις για την προστασία των συμμετεχόντων.
7️⃣ Διεξαγωγή από καταρτισμένους επιστήμονες
👨⚕ Μόνο ειδικευμένοι ερευνητές μπορούν να κάνουν πειράματα.
8️⃣ Οι συμμετέχοντες μπορούν να αποχωρήσουν όποτε θέλουν
🚪 Κάθε άτομο μπορεί να σταματήσει τη συμμετοχή του σε οποιαδήποτε στιγμή.
9️⃣ Ο επιστήμονας πρέπει να διακόψει το πείραμα αν προκύψουν κίνδυνοι
⚠ Αν εμφανιστεί σοβαρός κίνδυνος, ο γιατρός έχει ηθική υποχρέωση να σταματήσει το πείραμα.
🔟 Κανένα πείραμα δεν πρέπει να γίνεται αν υπάρχει κίνδυνος θανάτου χωρίς λόγο
☠ Αν το πείραμα μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο ή σοβαρή βλάβη, απαγορεύεται πλήρως.
3. Η Σημασία του Κώδικα της Νυρεμβέργης
✅ Ο πρώτος διεθνής νόμος για την ηθική της ιατρικής έρευνας.
✅ Έθεσε τις βάσεις για σύγχρονες ηθικές επιτροπές στην ιατρική.
✅ Έσωσε εκατομμύρια ανθρώπους από απάνθρωπα πειράματα.
✅ Επηρέασε σημαντικά έγγραφα, όπως:
- Η Διακήρυξη του Ελσίνκι (1964).
- Οι νόμοι περί ιατρικής ηθικής σε ΗΠΑ & Ευρώπη.
4. Παραβιάσεις του Κώδικα της Νυρεμβέργης στη Σύγχρονη Ιστορία
🚨 Παρά τον Κώδικα, έχουν υπάρξει περιπτώσεις παράνομων ιατρικών πειραμάτων:
⚠ Πείραμα Σύφιλης στο Τάσκιγκι (ΗΠΑ, 1932-1972)
👨⚕ Αφροαμερικανοί ασθενείς με σύφιλη δεν έλαβαν θεραπεία για να μελετηθεί η εξέλιξη της νόσου.
⚠ MK-Ultra (ΗΠΑ, 1950-1973)
🧠 Πειράματα της CIA σε ανθρώπους με χρήση LSD και ύπνωσης για τον έλεγχο του νου.
⚠ Πειράματα σε παιδιά με αναπηρίες (1950-1970)
🏥 Σε διάφορες χώρες, παιδιά με νοητική υστέρηση εκτέθηκαν σε ιούς ηπατίτιδας χωρίς τη συγκατάθεση των γονιών τους.
⚠ Προγράμματα στείρωσης στις ΗΠΑ & Σουηδία (1930-1970)
🚻 Ανθρωποι με ψυχικές παθήσεις ή “ανεπιθύμητα” κοινωνικά χαρακτηριστικά υποβλήθηκαν σε στείρωση χωρίς τη συγκατάθεσή τους.
5. Συμπέρασμα
Ο Κώδικας της Νυρεμβέργης είναι ηθικό ορόσημο στην ιατρική επιστήμη, αλλά ακόμα και σήμερα υπάρχουν προκλήσεις και παραβιάσεις. Παρότι οι νόμοι έχουν γίνει αυστηρότεροι, η προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας πρέπει να παραμένει προτεραιότητα.